Creativiteit en het explorerende onderzoek

Creativiteit is geen synoniem voor probleemoplossend vermogen. Die vaardigheid is slechts een aspect dat geoefend wordt tijdens een creatief proces. De essentie van creëren herbergt de potentie om ander gedrag en nieuwe mogelijkheden te identificeren, maar behelst veel meer dan dat. Het ligt er natuurlijk ook aan hoe je naar creativiteit kijkt.

Veel bedrijven benaderen creativiteit als een cognitief proces. Vanuit een cognitieve insteek wordt een probleem eerst geanalyseerd en verklaard. Via brainstorm technieken wordt vervolgens aan nieuwe oplossingen voor het probleem gewerkt. In de kunsten werkt het anders, explorerend onderzoek leidt tot ideeën over een onderwerp of probleem. Het draait meer om bevragen, uitproberen en doen. Het vertrekpunt is niet de analyse, maar de exploratie. Deze benadering leidt tot andere ingevingen en opvattingen. Om dat inzichtelijk te maken ben ik me steeds meer gaan toespitsen het kunstdenken op zich te ontrafelen.

Choreografische interventies

Binnen de kunsten neemt dans een unieke positie in. In dans gaat het namelijk ook om lichaamsbewustzijn en fysieke verbondenheid met wat je doet. Van daaruit ontrolt zich een specifiek belichaamd weten en handelen. De basiselementen van de dans heb ik vertaald naar toepassingen buiten de dans. Veel vanuit de dans is overigens te transformeren naar een compleet andere setting, neem bijvoorbeeld de geheugenstrategieën die dansers ontwikkelen om een choreografie te onthouden.

Toen ik zo’n 20 jaar geleden begon met choreografische interventies tijdens veranderprocessen, vond ik dat eigenlijk best eng. Het waren telkens kleine dingetjes die spontaan ontstonden om situaties vanuit een ander perspectief te laten ervaren. Ik was me heel erg bewust van de andere ‘wereld’ met andere codes; in het management van bijvoorbeeld een telecombedrijf gaat vergaderen er echt anders aan toe dan in een productieoverleg voor een theaterstuk. Het is een andere taal en er heersen andere gewoontes. Maar ik ervoer dat choreografische interventies een hele andere dynamiek in een groep te weeg brachten. Het leidde keer op keer tot diepgaande gesprekken. Ruimte scheppend zou ik het willen noemen!

Net zoals alles groeit waar je door ‘aangeraakt’ bent en van houdt, gebeurde dat ook hier. De reacties van anderen op deze manier van werken en de voldoening die het ook mijzelf bracht, brachten me ertoe wetmatigheden en werkwijzen van choreografisch creëren te vertalen naar organisatieprocessen. Het resultaat is een stevig boek: ‘Choreografisch creëren als strategie’. Inzichten, ervaringen en kennis uit de dans, het theater, ondernemerschap en wetenschap komen erin samen.

Het is een compleet andere benadering van kijken naar mensen, sociale processen en innovaties dan vanuit theoretische organisatie- en gedragsmodellen.

Dit is het eerste artikel in een serie van drie. Wil je ook de andere artikelen lezen?