Eveneens van grote invloed is leren in een omgeving waarin kinderen zich aangesproken voelen, samenhang zien en betekenis kunnen geven. Die omgeving wordt gecreëerd door inspirerende leerkrachten die kinderen meenemen, nieuwsgierig maken en hen verleiden tot onderzoekend gedrag. Ook kunstenaars en de kunstvakken kunnen daarin een specifieke rol spelen.

Voor iedereen die zich met educatie beroepsmatig bezig houdt is kennis over leerprocessen en ons brein van belang. Gelukkig zijn er (neuro)wetenschappers, zoals bijvoorbeeld Jelle Jolles, Eric Scherder, Kees Vreugdenhil die begaan zijn met onderwijs en leren en hun kennis op aangename wijze delen met anderen. We kunnen deze kennis vertalen in manieren waarop we lesgeven en het gebruik van ons brein intensiveren. Wanneer we dat bewust doen zijn we bezig met breinbewust leren. In onderstaand voorbeeld worden muziek en of klank verweven met een taal activiteit.

Kaboem takka takka tssss…..…

We zetten de klankkast open en verzinnen ter plekke een onderwerp waar we geluiden bij maken door toetsen aan te slaan, met onze handen langs de snaren te gaan en te trommelen op de bovenkant van de piano. Ook onze stem gebruiken we op een instrumentale, expressieve manier. In het spel ontstaat het verhaal inclusief alle stemmetjes die bij de verschillende personen, beesten, gebeurtenissen en emoties horen. Het geeft ons heel veel plezier en zorgt er bovendien voor dat de piano als totaal instrument wordt gebruikt waarbij alle mogelijkheden worden uitgeprobeerd…’

Uit ‘Voorbij de kaders’ – hoofdstuk 8, geluid en muziek als toegangspoorten tot leren.

Wat gebeurt er in ons brein?

Tijdens de hierboven genoemde klank-taal activiteit ontstaan geheugenpaden tussen verschillende hersengebieden. Het gebied van muziek, taal, beweging, emotie en verbeelding worden gelijktijdig, dan wel afwisselend aangesproken. Hierdoor ontstaat een proces van gelijktijdige informatie die geïntegreerd wordt verwerkt, wat in dit geval leidt tot het improviserend maken van een verhaal. Informatie op verschillende manieren aanbieden maakt dat ons brein beter gebruikt wordt en onthoudt.

Positieve beleving, motivatie en beloning.

Ondertussen gebeurt nog iets anders. Kinderen worden enthousiast, het pleziercentrum in het brein gaat op ‘aan’. Dit gebeurt automatisch wanneer we worden verrast door plezierige onverwachte dingen: De activiteit is kort en sprankelend, niemand weet waar het verhaal naar toe gaat, iedereen wordt betrokken en kan het verhaal beïnvloeden. Kinderen worden mede eigenaar gemaakt van zowel het proces als de uitkomst.

Het pleziercentrum – de nucleus accumbens – speelt een grote rol bij onder andere motivatie, positieve beleving en beloning. Dat zijn onmisbare aspecten om goed te kunnen leren. Naast een inspirerende leerkracht ontlenen betekenisvolle activiteiten hun succes aan:

• Een goed opgebouwde werkvorm, die sprankelt en motiveert om er (samen) iets goeds van te maken.
• Een positieve beleving wat leidt tot een positief resultaat, de beloning.

Sprankelende werkvormen komen in de uitvoering vaak losjes, gemakkelijk en vanzelfsprekend over. De kracht en het effect zitten in een gedegen voorbereiding en kennis van zaken. In het ontwerpen van een passende activiteit worden vorm en inhoud, het te bereiken doel en de doelgroep telkens tegen elkaar afgewogen.

Leren kinderen ook nog iets naast dat het LEUK is?

Al schrijvende hoor ik deze vraag van lezers opborrelen en ga daar graag alvast op in. In bovenstaand taal-klank voorbeeld ben je op een hele andere manier bezig met taalontwikkeling, woordenschat, taalbeleving en expressie. Los van dat cognitieve leerstof aspect worden diverse belangrijke vaardigheden geleerd en geoefend:

Waarnemen van de situatie, verwerken van informatie uit alle zintuigen, snel een sfeer neer kunnen zetten, patronen herkennen in de reacties, verbanden leggen tussen woorden, je inleven, timing, improviseren, vooruit denken en snel een verhaallijn opbouwen, gefocust blijven en last but not least: creativiteit. Allemaal vaardigheden die je nodig hebt én steeds beter leert in het doen, doen, doen. Dat geldt voor zowel de leerkracht als de kinderen. En het mooie is dat het vaardigheden zijn op cognitief, conatief en sociaal vlak!

In de breedte en diepte

Ons brein is een buitengewoon complex systeem waar we nog lang niet over uitgeleerd zijn. In de neurologie is ontdekt dat ons brein leert in netwerken die op indrukwekkende wijze in staat zijn zich te (re)organiseren. Om informatie te verwerken gebruiken kinderen verschillende strategieën. Waar het ene kind een visuele strategie gebruikt is het andere kind meer talig ingesteld, of leert door doen. Belangrijk is dat kinderen in de breedte kunnen leren door variatie in didactiek en in de diepte door het doen van eigen onderzoekjes, ontwerpen en creëren.

Prof. Jelle Jolles, hoogleraar Hersenen, Gedrag & Educatie aan de V.U in Amsterdam, zegt hierover:
‘Talenten ontwikkelen zich onder invloed van de omgeving en door ervaringen. Adequate zintuiglijke prikkels zijn essentieel voor de ontwikkeling van onze hersenen. Onvoldoende wordt gebruik gemaakt van andere strategieën van informatieverwerking zoals haptisch, ruimtelijk, handelingsgericht, (fijn)motorisch. Naast schoolse vaardigheden zijn dans, beweging, muziek, drama, sociale vaardigheden, vormgeven van eigen interesse, essentieel. Alternatief materiaal ontwikkelen om andere leerroutes in de hersenen te ontwikkelen is daarom van belang.’

Dat is precies waar KinL, Kunst in Leren, op gericht is.

Mijn ervaring is dat iedereen die met kinderen werkt vanuit de pedagogische dimensie om de eigenheid van het kind te ontlokken, dit soort uitdagingen aan wil gaan en er bovendien zelf ook lol aan beleeft. Het zorgt namelijk voor gezamenlijke levendige leerervaringen die ook bijdragen aan je eigen ontwikkeling als mens.Werken op deze manier is iets anders dan leerstof overgieten met een cultureel sausje. Het draait hier om een samenvloeien van weten, lesgeven, performen en improviseren met de leerstof. Gericht op de ontwikkeling van kinderen. Het creëren van dergelijke werkvormen en deze ook nog als een vloeiend geheel neerzetten in je klas, gebeurt niet vanzelf. Net zoals bij alle andere aspecten van het beroep van leer-kracht vereist het didactisch inzicht, kennis, oefening, en lef om het uit te voeren.

Maatwerk en open trajecten

Naast specifieke op maat gemaakte begeleidingstrajecten voor bijvoorbeeld scholen en centra voor kunsteducatie hebben we ook een open Kunst in Leren studieprogramma:
• basiscursus ‘Voorbij de kaders – Kunst in Leren’, een dag
• verdieping ‘Creativiteit en ontwerpend leren’, vier dagdelen

Meer weten? Neem gerust contact op, vertel je wensen en stel je vragen.